آغاز گام های دشوار

تدبیر24»به همین دلیل دیپلماسی باید در خدمت صلح بوده و مترصد روزنه‌های بسترساز دوستی باشد. در روابط میان ایران و عربستان اگرچه گفته شده است که هیچ کشوری واسطه ترمیم روابط تهران- ریاض نبوده است، اما سکوت و آتش‌بس نسبی رسانه‌های دو کشور خود می‌تواند زمینه ترمیم روابطی باشد که دیر یا زود باید بهبود یابد. هم ایران و هم عربستان می‌دانند که دشمنی‌ها نه تا ابد قابل تداوم هستند و نه عقل سلیم توصیه بدان دارد.

در جغرافیای پیچیده، ناامن و بحرانی خاورمیانه باید بسیار هوشیار بود. آنانی که در این منطقه مدیریت جنگ می‌نمایند، سعی دارند با محاسبات دقیق، چیدمانی را پی‌‌ریزی کنند که ریاض و تهران گام به گام به جنگ نزدیک شوند. با توجه و آگاهی از این امر باید در روابط تهران و ریاض، ذهن‌های همه مقامات و رسانه‌های متعهد، متمرکز بر صلح باشد. نه تهران و نه ریاض نمی‌توانند و نباید مسائل مترتب برصحنه سیاست در منطقه و  جهان را با عینک خود و یا منطبق با آرزوهای خویش تحلیل و قضاوت کنند. ایران و عربستان واقعیت‌های  تاریخی و ژئوپولتیکی قابل نفی نبوده و نیستند. تهران و ریاض نباید دلخوش به عدم استحکام نظام‌های حاکم بر دو کشور باشند. نه ایران و نه عربستان نمی‌توانند جغرافیا و ماهیت غالب شیعی و وهابی خود را تغییر دهند و اصلاً نباید برای تغییر و نفی هویت‌های دو کشور تلاشی صورت بگیرد. باید در ایران و عربستان، همه نگران جنگ بوده و برای ترمیم روابط تهران و ریاض، تلاش کنند.

جنگ‌سالارانی که بر طبل جنگ می‌نوازند، باید به حاشیه رانده شوند. بسیاری از جنگ‌ها، حاصل روایت‌های متضاد بوده و تهران و ریاض باید با یافتن روایت‌های مشترک و ساختن پل اعتماد، بنیانگذار صلح میان خود و در وسعت وسیع، منطقه باشند. اگر قابلیت نظامیان در جنگ‌ها محک می‌خورد، هنر دستگاه دیپلماسی و سیاستمداران نیز به هنگام بروز بحران و تلاش آنان برای تبدیل بحران به صلح و دوستی، تبلور می‌یابد. بخش مهمی از تصویرهای ذهنی منفی تهران و ریاض نسبت به هم، حاصل سیاست‌ها و برداشت‌های بلندمدت تاریخی است که با اراده متقابل قابلیت تغییر دارند. باید نگاه تهران به نظام سعودی که آن را نظامی ارتجاعی و نگاه ریاض به ایران که آن‌ را نماینده نظامی هژمون می‌داند، تغییر کند. نسل امروز و فردای خاورمیانه و در این میان ایران و عربستان باید از به دوش کشیدن بار اختلافات تاریخ دیروز رهایی یابند. گام برداشتن در این مسیر بسیار سخت و دشوار است اما باید از جایی شروع کرد و اگر زمینه‌ای نیست، بستری برای تغییر ذهنیت‌ها فراهم ساخت.

باید دغدغه اصلی رهبران و مقامات ایران و عربستان با مدنظر قرار دادن منافع و الزامات فراوان ناشی از همسایگی، پرهیز از جنگ و تلاش برای صلح، باشد. ضرورت‌های مترتب بر منافع ملی شاید نتواند چون گذشته در فضای امروز روابط ایران و عربستان را به شیرینی زمان دو بال شدن تهران و ریاض نزدیک کند، اما می‌تواند مانع دو خصم درون اسلامی شدن دو کشور گردد.

با نگاه‌های متخاصمی که یکی ظهور داعش را حاصل وهابیت و دیگری حاصل بی توجهی به سنی‌ها می‌داند، نمی‌توان پلی برای صلح ساخت. جنگ و صلح مسیر دوطرفه است. همان گونه که هیچ جنگی به یکباره آغاز نمی‌شود، صلح نیز به یکباره آغاز نمی‌شود. باید با به‌کارگیری عقلانیت استراتژیک، از سایه شوم جنگ دور شده و برای صلح تلاش کرد. دولت روحانی همان گونه که در حوزه سیاست داخلی بر تعامل، آشتی و اعتدال تأکید داشته و کارنامه موفقش سبب رأی دوباره به او بوده است، باید در سایر عرصه‌های سیاست خارجی خصوصاً در روابط با ریاض چون موضوع هسته‌ای، برای ایجاد فضای گفت‌وگو و صلح تلاش کند. احترام به حقوق متقابل و حوزه‌های نفوذ، هموارکننده دور شدن از سیاست تقابلی و نزدیک شدن به نگاه تعاملی است. تخریب، آسان و سازندگی سخت است. حاصل سیاست سلبی، جنگ و حاصل سیاست ایجابی، صلح است. باید با همه دشواری‌ها در روابط ایران و عربستان، راه صلح را هموار کرد.